کد مطلب:43178 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فرازهاي دوم تا چهارم خطبه صد و چهل و نهم نهج‎البلاغه كه در آن امام علي درباره قطعيت مرگ براي همه انسانها سخن مي‎گويد چيست؟

«أَيُّهَا النّاسُ، كُلُّ امْرِيءٍ لاقٍ مايَفِرُّ مِنْهُ فِي فِرادِهِ، وَ الْأَجْلُ مَسَاقُ النَّفْسِ، وَ الْهَرَبُ مِنْهُ مُوافاتُهُ» [اي مردم، هر كس از آنچه فرار مي‎كند (مرگ) در حال فرار آن را خواهد ديد. آدمي به واپسين روز عمر خود رانده مي‎شود كه پايان حيات او است.]
ابهام ديدار مرگ و همچنان قطعيت و سرعت حركت به سوي آن، چنان است كه درك حقيقي آن، براي ما انسانها كه عينك حيات به چشم داريم و با عبارت ديگر براي ما كه غوطه‎ور در چشمه‎سار حيات هستيم قابل تصور نيست، اين يك خاصيت اساسي حيات است كه به هيچ‎وجه نمي‎تواند مرگ را در خود منعكس نمايد، زيرا حيات، حيات است و مرگ، اگر نقيض حيات نباشد، حداقل ضدّ آن است و نقيض نمي‎تواند نقيض خود را در خود منعكس نمايد. اينكه مولوي مي‎گويد:
عمر همچون جوي نونو مي‎رسد
مستمري مي‎نمايد در جسد

شاخ آتش را بجنباني بساز
در نظر آتش نمايد بس دراز

اين درازي مدت از تيزي صنع
مي‎نمايد سرعت‎انگيزي صنع

پس ترا هر لحظه مرگ و رجعتيست
مصطفي فرمود دنيا ساعتيست

بايد چنين تفسير شود كه جريان فيض حيات از طرف خداوند سبحان به سوي آدميان، يك جريان استمراريست كه اگر از ديدگاه عقل آن را به ذرات يا لحظات حيات تجزيه كنيم، معناي تخميني آن چنين مي‎شود كه هريك از ذرات يا لحظات حيات كه وارد متن طبيعت زندگي آدمي مي‎گردد، پس از يك فاصلة بسيار بسيار كوچك كه هرگز به تصور ما درنمي‎آيد ذرّه يا لحظه بُعدي وارد متن طبيعت مي‎شود، ولي چنان نيست كه خود آن ذره يا لحظه بتواند آن فاصله را كه در تعبير مولوي «رجعت» است در خود داشته باشد. همچنين هيچ احدي تاكنون فاصله (خلأ يا نيستي يا مرگ) مابين دو لحظة حيات را نمي‎تواند دريافت كند، بلكه آنچه را كه در اين پديده درمي‎يابد، به وسيله تصور ذهني يا تعقل محض است. با مرور هر لحظه‎اي از زندگي آدمي، كه محدود و معين است، به مقدار همان لحظه به پايان زندگي نزديك مي‎شود، همانگونه كه با برگرداندن يك صفحه از كتاب، شما به مقدار يك صفحه به آخر كتاب نزديك مي‎شويد. اين انقراض و سپري شدن لحظات، با هيچ تخيل و بازيگري ذهني و خودفريبي و غيرذلك، منتفي نمي‎گردد. تنها يك قانون وجود دارد كه فوق قانون زندگي و مرگ طبيعي است كه عبارتست از تقويت شخصيت كه توانايي حركت به فراسوي زمان و گذشت آن را به دست بياورد، تا جائي كه يك لحظه را مثلاً يك سال تلقي نمايد. حتي شخصيت آدمي آن قدرت را دارد كه مي‎تواند با يك سر كشيدن صحيح در اين عمر، سرماية ابدي براي خود بيندوزد
حباب‎وار براي زيارت رخ يار سري كشيم و نگاهي كنيم و آب شويم
حال كه هر لحظه و حركتي كه انسان در اين زندگاني سپري مي‎كند، به مرگ نزديك‎تر مي‎شود، گويي چنان است كه مرگ به دنبال او مي‎دود، نه اينكه او به طرف مرگ حركت مي‎كند كه با اغفال خويشتن از حركت، گمان كند كه مرگ را به تأخير انداخته است! بنابراين، اگر انسان جدي‎ترين تلاش و چاره‎جويي را براي فرار از مرگ يا براي تأخير انداختن آن، انجام بدهد، باز لحظاتي را كه در آن تلاش و چاره‎جوئي صرف مي‎كند، خود را به مرگ نزديك مي‎كند، يا مرگ براي او نزديكتر مي‎گردد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 24
آية الله محمدتقي جعفري